U-CORE

Projekt badawczo-dokumentacyjny

Projekt U-CORE (pełny tytuł „Badania nad gromadzeniem, przechowywaniem i udostępnianiem ukraińskich świadectw z czasów wojny 2022), jest kontynuacją działań dokumentacyjnych zapoczątkowanych wiosną 2022 r. w ramach inicjatywy „24.02.2022, 5 rano: Świadectwa wojny” przez badaczy z Ukrainy, Polski, Luksemburga, Wielkiej Brytanii i Niemiec, których celem był zapis ukraińskiego doświadczenia pełnoskalowej inwazji.

Po zebraniu ponad 210 relacji ukraińskich uchodźczyń i uchodźców w Polsce, 50 świadectw w Luksemburgu oraz wywiadów ze 150 osobami wewnętrznie przesiedlonymi i wolontariuszami na Ukrainie, przystępujemy do prowadzenia prac badawczych z tym materiałem w ramach trzyletniego grantu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w Polsce i Narodowy Fundusz Badawczy w Luksemburgu. 

W ramach naszego projektu ponownie skontaktujemy się z wybranymi rozmówcami, aby nagrać drugą rundę wywiadów zgodnie z wcześniej opracowaną metodologią. Następnie wywiady zostaną opracowane, a całość źródeł (wywiady pierwszej i drugiej tury z Polski, Ukrainy i Luksemburga) poddana analizie, w tym za pomocą innowacyjnego oprogramowania do analizy danych jakościowych. Skupimy się na kwestiach języka wywiadów i analizie struktur narracyjnych, kształtowaniu się pamięci biograficznej i społecznej o rosyjskiej inwazji, kwestiach tożsamościowych oraz strategiach migracyjnych wybieranych przez rozmówców. Projekt będzie zwracał szczególną uwagę na kwestie metodologii i etyki gromadzenia, analizowania i udostępniania danych na temat trwającego konfliktu zbrojnego.

Będziemy również pracować nad stworzeniem jednolitego środowiska cyfrowego, które stanie się docelowym miejscem dla całej kolekcji i ewentualnie, w przyszłości, przyciągnie materiały źródłowe z innych projektów. W wyniku realizacji projektu nagrane wywiady zostaną udostępnione osobom zainteresowanym prowadzeniem badań i prac edukacyjnych w wybranych stacjonarnych punktach dostępu przy użyciu bezpiecznego oprogramowania Open Source. Podejmiemy również liczne działania popularyzatorskie, takie jak przygotowanie powieści graficznej i filmu animowanego, co pozwoli na przybliżenie historii naszych rozmówców szerszej publiczności w sposób umożliwiający udostępnianie wrażliwych treści. 

Projekt będzie realizowany we współpracy zespołów badawczych z Luksemburga, Polski i Ukrainy.

Metodologia i etyka

Metodologia i etyka są bardzo ważne w tym projekcie, ponieważ jego uczestnikami są osoby podatne na zranienie (ang. vulnerable population), zaś sam projekt realizowany jest w trakcie wciąż trwającego konfliktu.

Przed wywiadem

Badacze kontaktują się z osobami, z którymi nagrali wywiad podczas pierwszej fazy projektu (2022-23) (tylko z tymi, którzy wyrazili na to zgodę). Przeprowadzimy wywiady tylko z osobami znajdującymi się w stabilnej sytuacji, które nie doświadczają żadnego poważnego kryzysu i które nie są od nas zależne. Zależy nam na tym, aby nasi rozmówcy naprawdę chcieli opowiedzieć o swoich doświadczeniach.

Zadaniem badacza jest sprawienie, by osoby uczestniczące w projekcie czyniły to w sposób świadomy. Badacz opisuje sytuację samego wywiadu, cele badania i dalsze losy materiału. Zwracamy szczególną uwagę na dobre samopoczucie psychiczne naszych uczestników, wykluczone są rozmowy z osobami z jakimikolwiek oznakami kryzysu emocjonalnego. Rozmówcy otrzymają z wyprzedzeniem zagadnienia poruszane podczas wywiadu i będą mieli możliwość zaznaczenia pytań, na które nie chcą odpowiadać, oraz dodania pytań, które chcieliby uwzględnić. W założeniach całego badania leży włączająca metodologia badawcza, mająca na celu zapewnienie rozmówcy jak największej kontroli nad strukturą i treścią rozmowy.

Priorytetowo traktujemy wywiady stacjonarne, jeśli tylko pozwala na to logistyka. Wywiady online są dopuszczalne, jeśli osoba została przeniesiona do odległego miejsca docelowego poza logistycznymi możliwościami podróży (np. Kanada, USA) lub gdy pozostaje na terytorium uznanym przez badacza za niebezpieczne. /badacze i badaczki dokonują oceny ryzyka, ale muszą poinformować zespół o swoich decyzjach i podjąć wszelkie możliwe środki w celu zapewnienia prywatnego bezpieczeństwa swoich rozmówców.

Podczas rozmowy

W tym projekcie tworzymy sytuację, w której rozmówca ma decydujący głos w różnych aspektach, takich jak czas i miejsce wywiadu, czas trwania rozmowy, poziom anonimowości oraz specyfika wykorzystania jego świadectwa do różnych celów, takich jak akademickie, edukacyjne lub artystyczne. Dokument zgody na nagranie jest dla nas przestrzenią, w której uczestnik może określić swoje preferencje dotyczące przechowywania i administrowania swoich danych.

Wywiad koncentruje się na osobistym doświadczeniu, ze szczególnym uwzględnieniem zmian w życiu codziennym od momentu nagrania pierwszego wywiadu. Z wyprzedzeniem dzielimy się tematami, które poruszymy w rozmowie, aby uczestnicy naszego projektu mogli lepiej przygotować się do wywiadu. Będziemy rozmawiać m.in. o drogach migracyjnych, przemianach w relacjach rodzinnych, zmianach w życiu zawodowym, wolontariacie itp. Wywiad jest również okazją do omówienia doświadczeń związanych z naszym pierwszym spotkaniem: jak wpłynęło ono na samopoczucie danej osoby i jak można ocenić proces uczestnictwa w nagraniu wywiadu.

Ponieważ prowadzimy projekt dotyczący trwającej wojny, część naszej refleksji poświęcona jest kwestii informacji wrażliwych. Częścią naszej metodologii jest podejście partycypacyjne; dlatego podczas wywiadu omówimy ten temat, aby opracować całościową i kompleksową definicję wrażliwości, która w procesie badawczym ulegnie przekształceniu w zestaw metadanych w środowisku cyfrowym, w którym wywiady będą przechowywane.

Po wywiadzie

Badacze będą kontaktować się z uczestnikami telefonicznie następnego dnia po wywiadzie, aby sprawdzić, czy rozmowa spowodowała jakikolwiek dyskomfort. Będziemy również utrzymywać kontakt z każdą nagraną osobą przez pewien czas. Nagrania będą traktowane z zachowaniem poufności i ostrożności. Jeśli rozmówca chce usunąć pewne fragmenty z nagrania, zostaną one wycięte. W zgodzie na nagranie istnieje również miejsce na dodatkowe życzenia uczestnika dotyczące jego świadectwa, np. embargo na wykorzystanie ich w określonym kraju lub do określonych celów. Jeśli uczestnik wycofa swój udział w projekcie, nagranie zostanie wyłączone ze zbioru.

Wszystkie wywiady zostaną stranskrybowane i będą przechowywane w bezpiecznej przestrzeni cyfrowej. Na czas trwania projektu kopie wszystkich świadectw zostaną również  do oprogramowania CatDV administrowanego przez Uniwersytet w Luksemburgu, które umożliwia członkom wszystkich zespołów pracę z całą kolekcją w bezpiecznej przestrzeni cyfrowej. Po zakończeniu projektu kolekcja zostanie udostępniona za pośrednictwem bezpiecznej platformy cyfrowej dostępnej w wybranych punktach dostępu na miejscu.

Nasz zespół odbywa regularne spotkania superwizyjne z psychologiem, zaś doraźne wsparcie psychologiczne oferowane jest również naszym rozmówcom.

Ocena etyczna

Projekt uzyskał akceptację etyczną na poziomie krajowym (zgoda Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej i Komisji ds. Etyki Uniwersytetu w Luksemburgu. Otrzymaliśmy również sugestie od naszej Rady Naukowej, do których zastosowaliśmy się przed rozpoczęciem procesu gromadzenia wywiadów.

Rada naukowa

W realizacji projektu wspiera nas Rada Naukowa, w której skład wchodzą wybitni naukowcy z wielu krajów, również z doświadczeniem w prowadzeniu badań o tematyce korespondującej z problematyką naszego projektu. Rada spotyka się dwa razy w roku w formule online, by przyjąć sprawozdanie z bieżącego stanu realizacji projektu.

Wiktoria Sereda - Ivan Franko Lviv National University
Daria Mattingly - University of Cambridge
Stephen Naron - Yale University
Nerina Weiss - Fafo Institute for Labour and Social Studies
Barbara Engelking - Centrum Badań nad Zagładą Żydów
Dariusz Stola - Instytut Studiów Politycznych PAN
Katerina Kralova - Charles University
Tetiana Zhurzhenko - University of Vienna
Maryna Grymycz - pisarka, antropolożka